Museum Kloosterenclave Ter Apel, Ter Apel

Dinsdag t/m Zaterdag 10.00 – 17.00 uur
Zondag en feestdagen 13.00 – 17.00 uur
Zomervakanties 10.00 - 18.00 uur
Oudejaarsdag 10.00 - 15.00 uur
Gesloten Maandag, Nieuwsjaarsdag

Klooster Ter Apel Anno 1465 ligt in het uiterste zuidoosten van de provincie Groningen op een beboste zandrug langs de eeuwenoude handelsroute van D-Münster i/W naar Groningen-Stad. Voor doortrekkende reizigers en pelgrims was het klooster een plaats van gastvrijheid en toewijding. Hoewel accenten zijn verlegd, is Klooster Ter Apel tot op de dag van vandaag een ontmoetingsplaats gebleven. Voor kunst- en cultuurliefhebbers vanwege de oude en nieuwe architectuur, de permanente en wisselende exposities. Voor fans van oude en nieuwe [kerk]muziek. De akoestiek van de kanunnikenkerk is onvolprezen. Voor natuurgenieters vanwege de bosrijke landelijke ligging met veel wandelmogelijkheden. Voor een ieder ook die gewoon behoefte heeft aan een paar minuten rust en bezinning. Klooster Ter Apel biedt ruimte aan mensen die elkaar hun ‘ja-woord’ willen geven, aan bedrijven en instellingen voor het houden van een stijlvolle receptie, de organisatie van vergaderingen en congressen of een studiedag in de stilte.

In 1464 schonk Jacobus Wiltingh, pastoor in Garrelsweer en vicaris in Loppersum, zijn nederzetting Apell aan de Orde van het Heilig Kruis [Ordo Sanctae Crucis] onder voorwaarde dat op deze plek een klooster zou verrijzen. In mei 1465 kwam het Generaal Kapittel van de Kruisheren bijeen in B-Hoei aan de Maas. Het Ordebestuur van dit klooster accepteerde Apell als een Godsgeschenk. Het benoemde het Kruisherenklooster Sint Gertrudis in D-Bentlage aan de Eems bij Rheine tot moederklooster. Van hieruit werden vier priesters en enkele lekenbroeders naar Apell gestuurd. Zo ontstond er een nieuw klooster in de landstreek Westerwolde, dat de naam kreeg Domus Novae Lucis, Huis van het Nieuwe Licht. Tussen 1465 en 1561 werd gewerkt aan de bouw van het klooster volgens een middeleeuws plan. Behalve het conventgebouw, betekende dat ook de realisatie van ondermeer een poortgebouw, watermolens, perkamenthuis, bak- en brouwhuis en een gastenverblijf. Met de verovering van het gebied door Willem Lodewijk van Nassau in 1593 werd het katholieke geloof afgezworen. Sinds de reformatie kerkt de Nederlands Hervormde Gemeente tot op de dag van vandaag in het klooster.

Stormen, brand en hoge onderhoudskosten zorgden voor grote problemen in de eeuwen na 1600. Het statige klooster onderging daardoor helaas veel aanpassingen tot 1930. De westgevel werd na 1755 gesloopt. De bovenverdieping met de cellen van de Kruisheren onderging in 1834 hetzelfde lot evenals de bouwvallig geworden gewelven in de kerk [1837]. In tegenstelling tot alle andere kloosters in Groningen, bleef gelukkig toch het nodige van Domus Novae Lucis overeind. En dat werd tussen 1930 en 1933 op initiatief van de Stad Groningen, destijds eigenaar van de enclave, zorgvuldig geconserveerd en gerestaureerd. Dit herstelplan, onder leiding van Stadsingenieur De Vos tot Nederveen Cappel, werd een groot succes. Op de begane grond bleven de drie vleugels van het oorspronkelijke vierkant bewaard: de Kanunniken- en Lekenkerk in de zuidvleugel; de Kapittelzaal en Sacristie in de oostvleugel; de refter [thans Kloostercafé], overwelfde Kloosterkelder, Subpriorkamer, Priorkamer en Gastenverblijf in de noordvleugel. Door de overwelfde bakstenen kruisgang, met devote sfeer en serene rust, bleven deze ruimtes met elkaar verbonden. Ze omsluiten de Kloosterhof met de unieke kruidentuin.

In 1992 besloot de Rijksdienst Monumentenzorg in Zeist het kloostercomplex het predikaat ‘Top-100 Monument’ in Nederland te geven. Deze kwaliteitsgarantie bevestigt de unieke status van Klooster Ter Apel en de onvervangbaarheid ervan.

Onder leiding van de Deense architect Johannes Exner werd medio 2000 begonnen met de bouw van de nieuwe westvleugel en uitvoering gegeven aan het restauratieplan van OVT architecten uit Groningen. In september 2001 werd het werk opgeleverd. Klooster Ter Apel: historie en toekomst harmonieus verenigd!